W instalacji elektrycznej rozłączniki izolacyjne to elementy elektromechaniczne pośredniczące pomiędzy napięciem zasilającym a układem elektrycznym. Montowane w skrzynce rozdzielczej, często pełnią funkcję głównego wyłącznika prądu. Bez wątpienia jest to jeden z podstawowych elementów układów sterowania przepływem prądu, stosowany powszechnie w sieciach rozdzielczych oraz rozdzielnicach w budownictwie, zakładach przemysłowych, obiektach komercyjnych, instalacjach fotowoltaicznych oraz w sterowaniu maszynami. Jak widać, zakres aplikacji jest szeroki i zróżnicowany, ale punktem wspólnym jest potrzeba zapewnienia bezpieczeństwa sieci, ludzi i maszyn. Biorąc pod uwagę, jak różnią się wymagania stawiane elementom systemów w zależności od zastosowania, warto poznać, co oferuje rynek i na które cechy produktu zwracać uwagę.

Rozłączniki izolacyjne – zasada działania

Rozłączniki izolacyjne służą do załączania i odcinania prądu w instalacji elektrycznej w warunkach pracy znamionowej. W trybie przewodzenia zadaniem rozłącznika jest dostarczanie prądu do instalacji elektrycznej lub jednego z jej elementów. Izolację układu osiąga się natomiast poprzez ustawienie elementu w stan rozłączenia. Brak przepływu prądu związany jest z fizycznym otwarciem styku, dzięki czemu uzyskuje się izolację obwodu od napięcia zasilającego. Umożliwia to bezpieczne przeprowadzenie napraw i konserwacji instalacji elektrycznej lub, w warunkach przemysłowych, instalacji nowej maszyny. Zgodnie z normą, budowa rozłącznika musi zapewniać wystarczającą szczelinę izolacyjną pomiędzy stykami, aby w pełni odciąć napięcie zasilające. Rozłączniki są zwykle też wyposażone we wskaźnik stanu urządzenia, przy czym może one jednocześnie służyć jako pokrętło i dźwignia sterująca pracą elementu.

Główną różnicą między rozłącznikami izolacyjnymi a wyłącznikiem zabezpieczającym jest to, że ten ostatni rozłącza obwód dopiero po przekroczeniu określonego natężenia prądu, a dzieje się to przede wszystkim w celu ochrony urządzeń elektrycznych przed skutkami zwarć i przeciążeń. Rozłączniki są natomiast używane głównie w celu wyłączania prądów roboczych, jednak dostępne są również rozłączniki bezpiecznikowe z dodatkowym zabezpieczeniem w formie topika umieszczonego w obudowie urządzenia. Ulega on stopieniu w sytuacji zbyt dużego obciążenia, do czego może dojść przykładowo na skutek wystąpienia w układzie zwarcia, zapewniając dodatkowe zabezpieczenie podłączonych do instalacji urządzeń.

Jak wybrać rozłącznik izolacyjny?

Gdy wybieramy rozłącznik pierwsze, co rzuca się w oczy, to fakt że produktów na rynku jest mnóstwo, tak samo jak dostawców, wliczając w to czołowe firmy, jak i mniejszych producentów. Rynek oferuje dużą liczbę dostępnych wersji, opcji montażowych oraz parametrów pracy. Nic dziwnego, producenci stale wkładają wiele wysiłku w rozwój technologii, doskonalą parametry działania i niezawodności, a także wykorzystują coraz lepsze materiały. Wszystkie te działania wpisują się w kilka większych trendów obserwowanych w dziedzinie układów elektrycznych, takich jak miniaturyzacja, poprawa wzornictwa, łatwość montażu i użytkowania. Jednocześnie rośnie odporność środowiskowa i trwałość komponentów, dzięki czemu poszerza się obszar zastosowań i aplikacji.

Warto poświęcić chwilę na dobór odpowiedniego rozłącznika do docelowego zastosowania. Są one istotną częścią układów zasilania, mającą wpływ na bezpieczeństwo, dlatego opłaca się wybierać produkty o wysokiej jakości. Nie warto ulegać pokusie sięgania po kompromis między jakością a ceną, jako że wadliwy czy niestarannie wykonany rozłącznik może doprowadzić do wystąpienia niebezpiecznej sytuacji lub nieprawidłowości w działaniu instalacji.

Dobór rozłącznika izolacyjnego należy oczywiście zacząć od spodziewanych warunków pracy obwodu. Jeden z głównych parametrów elektrycznych rozłączników to prąd znamionowy, czyli poziom natężenia prądu, do którego element prawidłowo funkcjonuje. W ofercie dostępnych na rynku komponentów możemy wyróżnić komponenty ogólnego zastosowania, przeznaczone do pracy z prądami rzędu 25 lub 32A. Dostępne są też produkty do pracy ze znaczącymi prądami i napięciami, będące w stanie wytrzymać natężenie kilkuset amperów. Dodatkowe parametry podawane przez producentów to obsługiwany prąd załączalny zwarciowy i krótkotrwały wytrzymywany znamionowy. Szczegółowe informacje są zwykle dostępne w dokumentacji od producenta.

W zależności od typu instalacji elektrycznej dobiera się rozłączniki izolacyjne o konkretnej liczbie biegunów. Do instalacji jednofazowej stosuje się rozłączniki 1- lub 2-biegunowe, zdolne do odcinania, odpowiednio, wybranej sekcji lub całej instalacji elektrycznej. Do pracy z prądem trójfazowym należy użyć rozłączników z 3 lub 4 biegunami, które podobnie jak poprzednia grupa, mogą odciąć prąd w wybranych sekcjach lub całej instalacji.

Osobną klasą parametrów rozłącznika są jego cechy funkcjonalne. Urządzenia te oferowane są w różnych obudowach, wymiarach, typach przyłączenia i montażu oraz rodzajach sterowania. Korzystają na tym odbiorcy, mając możliwość optymalnego doboru urządzenia pod względem wymiarów, łatwej instalacji i konserwacji. Najczęściej spotykane modele to te montowane do szyny DIN lub na panel. Zgodnie z aktualnymi trendami w budownictwie czy przemyśle, na rynku dostępne są elementy o rozbudowanych możliwościach komunikacyjnych, pozwalające na zdolne monitorowanie i sterowanie.

Rozłącznik izolacyjny – na co zwrócić uwagę?

Rozłączniki to, obok wyłączników i odłączników, podstawowe elementy służące do sterowania prądem w instalacji elektrycznej. W większości przypadków wręcz kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa ludzi i maszyn, dlatego warto je uwzględniać w projekcie i stosować sprawdzone, dopasowane rozwiązania. Po dobraniu odpowiednich parametrów technicznych, dobrze jest upewnić się również, czy produkty mają potwierdzoną zgodność z międzynarodową normą IEC/EN 60947-1. Gwarantuje to, że dany element aparatury rozdzielczej spełnia standardy bezpieczeństwa. Warto wymienić przykładowy wymóg, zgodnie z którym rozłączniki izolacyjne są projektowane tak, aby użytkownik nie miał możliwości nawet przypadkowego dotknięcia części przewodzących. Niedopilnowanie tych norm może mieć wpływ na bezpieczeństwo osób pracujących przy instalacji.

Jeśli rozłączniki mają być używane w nieprzyjaznych środowiskach, takich jak przemysł lub zastosowania zewnętrzne, warto wybierać produkty posiadające dodatkowe certyfikaty potwierdzające bezpieczeństwo produktów elektrycznych. W takich przypadkach na znaczeniu nabiera np. stopień ochrony IP.